Buitenbaarmoederlijke zwangerschap (bbz of EUG)

Er zijn verschillende namen voor de buitenbaarmoederlijke zwangerschap. In het ziekenhuis en bij verloskundigen is de afkorting EUG gebruikelijk, die staat voor Extra-Uteriene Graviditeit. De afkorting in de volksmond en op forums is BBZ, wat natuurlijk staat voor buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Maar wat is zo’n buitenbaarmoederlijke zwangerschap nu eigenlijk? Waar wordt het door veroorzaakt? En hoe gaat het verder als je inderdaad een bbz hebt?

Wat is een buitenbaarmoederlijke zwangerschap?

Het woord zegt het eigenlijk al: een bbz is een zwangerschap die buiten de baarmoeder is ontstaan. Meestal is dit de eileider of zelfs de eierstok, maar soms kan de zwangerschap zich ook in de buikholte ontwikkelen. De oorzaak van een bbz in de eierstok of eileider heeft meestal de volgende mogelijke oorzaken:

• Een cyste of een vleesboom in de eierstok of eileider, die zorgt dat de bevruchte eicel blijft steken.
• Endometriose in de eileider, die zorgt dat de eicel zich daar al begint in te nestelen in plaats van door te reizen naar de baarmoeder.
• Een beknelling in de eileider, waardoor de eicel niet verder kan.
• Resten van een eerdere infectie, of een infectie tijdens de bevruchting.

Wanneer de bbz zich in de buikholte ontwikkeld, is er blijkbaar een opening ontstaan in het gesloten systeem van eierstok-eileider-baarmoeder. Normaal gesproken is het niet mogelijk dat er iets uit dit gesloten systeem in de buikholte terechtkomt, tenzij er sprake is van een beschadiging. Bijvoorbeeld een scheurtje in de eileider of ernstige endometriose kan dit wel veroorzaken.

De symptomen van de bbz

De symptomen van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap zijn niet altijd even duidelijk. Dit komt vooral omdat een bbz zich in eerste instantie precies gedraagt als een gewone zwangerschap. De meest voorkomende symptomen:

• Zwanger. Je kunt overtijd zijn en ook positief testen. De test wordt echter meestal wel iets later positief dan bij een gewone zwangerschap, dus het kan zijn dat je pas na 5 of 6 weken zwangerschap positief test.
• Bloedverlies. Dit gebeurt vaak in de vorm van wat kleine vlekjes en druppeltjes, vaak wat bruinachtig bloed. Dit kan bij vlagen gebeuren, maar veel vrouwen met een bbz blijven voortdurend een klein beetje bloed verliezen.
• Buikpijn. Dit is meestal een pijn die duidelijk aan één kant van de buik zit, hoewel dat niet altijd zo hoeft te zijn. De pijn wordt steeds erger en kan zelfs zo erg worden dat je nauwelijks fatsoenlijk rechtop kunt staan. De pijn kan al vroeg beginnen, maar kan ook pas na enkele weken ontstaan.
• Schouderpijn. Zit de zwangerschap in een eileider, dan zal deze onder druk beginnen te scheuren. Er komt dan bloed in de buikholte, waardoor het buikvlies geprikkeld wordt. Dit geeft weer een signaal aan een zenuw die naar de schouder loopt. De kans is groot dat je ineens een onverklaarbare pijn in een schouder krijgt. Dit is zeker een signaal om op te letten!
• Negatieve echo. Kom je met je klachten bij de verloskundige, dan wil deze vaak even een (inwendige) echo doen. Op de echo is meestal niets te zien, of is alleen vocht te zien in de baarmoeder. Daaruit blijkt dat het vruchtje niet in de baarmoeder aanwezig is, wat een duidelijke aanwijzing is voor een bbz.
• Wit zijn / veel zweten / flauwvallen. Een zwangerschap kan niet doorgroeien in een eileider of eierstok. Onder de druk kunnen deze scheuren, waardoor je inwendig veel bloed verliest. Dit gebeurt pas in een laat stadium, als de bbz nog niet is ontdekt. Je moet dan razendsnel naar de spoedeisende hulp van een ziekenhuis, want dit is een levensbedreigende situatie.
• Moeilijke ademhaling / pijn bij het ademen. Als zich veel bloed ophoopt in de buikholte, worden de andere organen opzij gedrukt. Hierdoor ontstaat moeite met ademhalen. Soms kan het ademhalen ook pijnlijk zijn in de longen. Dit kan misleidend zijn voor artsen, maar is in dit geval een symptoom van problemen in de buikholte.

De symptomen komen niet allemaal bij elke buitenbaarmoederlijke zwangerschap voor en worden ook niet altijd herkend. Daarom wordt de bbz ook wel een ‘sluipmoordenaar’ genoemd: meestal kom je erachter als de zwangerschap al verder gevorderd is. De gemiddelde bbz wordt ontdekt met 8 weken zwangerschap, maar met onduidelijke symptomen kan dat zelfs oplopen naar 12 weken.

Wat is eraan te doen?

Zelf kun je niets doen aan een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Gelukkig is er wel medische hulp mogelijk, want de situatie is levensbedreigend als er niets aan gedaan wordt. Er zijn drie behandelmethoden:

• Methotrexaat. Dit is een medicijn dat ook tegen kanker wordt gegeven. Het wordt alleen gebruikt als er geen sprake is van inwendig bloedverlies. Het middel geeft meestal geen bijwerkingen, maar zorgt wel dat het vruchtje wordt afgebroken en afgevoerd uit het lichaam. Na deze behandeling mag je minimaal 6 maanden niet opnieuw zwanger worden, omdat anders het nieuwe vruchtje ook beschadigd kan raken.
• Laparascopie (kijkoperatie). Is er sprake van bloedverlies, dan wordt meestal gekozen voor deze optie. Zo snel mogelijk wordt vastgesteld of je inderdaad een buitenbaarmoederlijke zwangerschap hebt. Zo ja, dan wordt via een buikoperatie geprobeerd het vruchtje te verwijderen. Soms is de eileider nog te redden, maar alleen als deze niet gescheurd is. Soms zal ook de eileider of eierstok moeten worden verwijderd.
• Laparatomie (buikoperatie). Deze operatie is vergelijkbaar met de buikoperatie voor een blindedarmontsteking. Er wordt een grote snee gemaakt waardoor de artsen goed kunnen zien wat er aan de hand is. Dit gebeurt alleen als er grote spoed bij is (bijvoorbeeld bij een grote inwendige bloeding) of als je al veel buikoperaties hebt gehad en er verklevingen zijn.

De verwerking van de buitenbaarmoederlijke zwangerschap

Heb je een buitenbaarmoederlijke zwangerschap gehad, dan was dat meestal een behoorlijke schok. Je verwacht het niet, zelfs niet als je al wist ‘dat het niet goed zat’. Veel vrouwen hebben al vanaf het begin van de zwangerschap het gevoel dat het niet helemaal klopt, maar dit is ook afhankelijk van de symptomen. Maar hoe je het ook wendt of keert: de zwangerschap wordt altijd afgebroken. Dit komt dus altijd neer op een miskraam en moet ook als zodanig verwerkt worden. Maar omdat je vrijwel altijd ofwel een heftige behandeling moet ondergaan, ofwel geopereerd moet worden, komt er nog meer bij kijken. Zeker als er een eierstok of eileider moet worden weggenomen.

Hoe nu verder – lichamelijk

Het is vooral afhankelijk van het type ingreep hoe je lichaam hersteld. Er zijn drie opties:

• Medicijnen. Er zijn in principe weinig bijwerkingen van de medicijnen. Als ze goed aanslaan zul je fysiek niet zo lang hoeven herstellen, hoewel je wel last kunt hebben van vermoeidheid.
• Kijkoperatie. De operatie wordt uitgevoerd met maar kleine sneetjes. Je wordt dan ook meestal al 1 dag later uit het ziekenhuis ontslagen. Je voelt je meestal na een week weer een stuk beter, hoewel je gemiddeld zo’n 4 weken nodig hebt om weer helemaal fit te worden.
• Buikoperatie. Dit is een flinke ingreep, die ook langere hersteltijd nodig heeft. Het duurt sowieso meestal een paar dagen voordat je weer uit bed kan om even naar de wc te gaan. Pas na meer dan een week mag je weer wat vaker uit bed. De meeste vrouwen geven aan dat ze zich pas na een maand weer ‘vrij goed’ voelden en hebben zo’n 6-8 weken nodig om weer fit te worden.

Wanneer je weer opnieuw zwanger mag worden is afhankelijk van de behandeling en van de arts. Na behandeling met medicijnen moet je sowieso langer wachten, na een operatie mag je vaak na 1-3 maanden weer zwanger worden.

Hoe nu verder – psychisch

Psychisch is een bbz een flinke aanslag. Het heeft dezelfde impact als een miskraam, maar vaak heeft de behandeling ook heftige gevolgen. Zeker wanneer er een spoedoperatie aan te pas is gekomen of als er zelfs een eileider verwijderd moest worden, zijn de gevolgen heftig. Er komen allerlei vragen in je op, die een plekje moeten krijgen. Dit zijn de meest voorkomende gevolgen:

• Door de wisseling van hormonen en de heftige gebeurtenis kan de vrouw last krijgen van stemmingswisselingen. Bovendien kan ze zich erg onbegrepen voelen, zeker wanneer mensen in de omgeving bot reageren.
• De vrouw kan het zien als verraad door het eigen lichaam. Het is moeilijk om weer in het lichaam te gaan vertrouwen.
• Angst voor een volgende zwangerschap speelt een grote rol. Zal het nog een keer lukken om zwanger te raken? En zal dat nu wel goed gaan? Vooral onzekerheid over de oorzaak speelt een grote rol, maar de angst om kinderloos te blijven speelt nog sterker wanneer een eileider verwijderd moest worden.
• De omgeving kan moeite hebben met de situatie. Velen weten niet hoe ze moeten reageren richting de vrouw. Vooral als er sprake was van een kijkoperatie of als er medicijnen werden gegeven, is de vrouw al snel weer fit. Voor het oog lijkt het dus opgelost te zijn, waardoor er soms weinig meeleven wordt getoond. Anderzijds kán de buitenwacht het ook zelden goed doen: de vrouw weet vaak zelf niet precies wat ze wil.
• Binnen de relatie kan een buitenbaarmoederlijke zwangerschap zorgen voor spanning. Beide partners kunnen anders omgaan met de situatie. Soms zal de man heel bot zijn of de houding van zijn vrouw niet begrijpen, soms zal de man zijn verdriet op een andere manier verwerken. Het komt regelmatig voor dat een man vooral zwaar geschokt is als de situatie accuut was. Hij krijgt dan een ‘wake-up-call’ dat hij zijn vrouw ook kwijt had kunnen raken.

De prognose na een buitenbaarmoederlijke zwangerschap

De prognose na een buitenbaarmoederlijke zwangerschap is meestal goed. Zelfs als een eileider is weggenomen, is de kans op een nieuwe zwangerschap niet meteen gehalveerd, omdat de andere eileider een deel van deze functie kan overnemen. Wel is altijd de kans iets groter dat de volgende zwangerschap ook een bbz is. Dat komt onder andere door de behandeling, maar ook omdat niet helemaal duidelijk is wat de oorzaak was. Bij een volgende zwangerschap moet je dus al meteen in de 5e week naar het ziekenhuis voor de eerste echo. Daarbij is te zien of het vruchtje op de goede plaats zit. Dat is niet alleen omdat een vroeg ontdekte bbz beter te behandelen is, maar ook omdat dit meteen rust en zekerheid geeft bij de moeder.

Een buitenbaarmoederlijke zwangerschap is heel heftig. Het leidt tot een vorm van rouwverwerking. Het is eigenlijk een miskraam, met daarbij nog eens de extra gevolgen van een acute behandeling of operatie. Dat betekent ook dat je de tijd moet nemen om dit te verwerken en weer tot rust te komen. Ben je al snel weer zwanger en gaat het deze keer wel goed, dan kan dit heel goed helpen bij de verwerking. Maar dat is niet iedereen gegeven: bij sommigen lukt het (heel lang) niet om weer zwanger te worden, anderen krijgen opnieuw een buitenbaarmoederlijke zwangerschap te verwerken. Overigens is de kans wel groter dat je opnieuw een bbz krijgt, maar is de kans nog steeds vele malen groter dat je volgende zwangerschap wél gezond is.